Basic HTML Version
BezmiâlemAktüel 2014 /
7
Beşiktaş-Maçka Valide Çeşmesi (1255/1839)
Beşiktaş ile Maçka arasında, Spor Caddesi üzerinde
bulunan bu çeşme, Bezmiâlem Valide Sultan tarafın-
dan 1839 yılında yaptırılmıştır. 19. Yüzyıl mimarisinin
en güzel örneklerinden biri olan bu meydan çeşmesi
halen ayaktadır.
Tamamen mermerden, kare bir plan üzerine küp
gövdeli olarak inşa edilen ampir tarzdaki dört cep-
heli bu yapı, tamamen mermer kaplama olup am-
pir üslubunda inşa edilmiştir. En üst tarafında dört
cepheyi dolaşan bir mermer silme ile bunun altında
Sultan Abdülmecid’in tuğraları, yanlarında ise kıvrık
dal motifleri ve defne yaprağı şeklinde çelenkler bu-
lunmaktadır. Ayna taşı, çelenk şeklinde kabartma çi-
çekler ve bunun altında çapraz iki meşale ile rokoko
tarzında süslenmiş olup karşılıklı iki yüzünde iki çeş-
me vardır. Bu yapının bir cephesinde şair Şükri’ye,
diğer cephesinde de Ziver Paşa’ya ait her biri beşer
beyitten oluşan iki tarih kitabesi bulunmaktadır.
Önceleri II.Mahmud Bendi’nden gelen suyla besle-
nen çeşme daha sonraları Taksim suyuna bağlan-
mış, bu da kesilince Hamidiye suyuna bağlanmıştır.
Valide Sultan, her türlü bakım ve onarımın sağlan-
ması ile görevlilere ödenecek maaşların karşılan-
ması için birçok yerden emlak satın almış ve bunları
çeşmeye vakfetmiştir.
1958’de bir restorasyon geçiren çeşmenin önünde,
1984’te bir bomba patlamış ve yapı oldukça zarar
görmüştür. Bu olaydan sonra, 1985’te TBMM Milli
Saraylar Dairesi Başkanlığı tarafından onarılarak gü-
nümüzdeki halini almıştır.
Silivrikapı Uzunyusuf Mahallesi Bezmiâlem
Çeşmesi (1257 /1841)
Bezmiâlem Çeşmesi (1257 / 1841). Eski Lalezar Ca-
mii sokağındadır. Kırkçeşme’den gelen suyu daha
sonra kesilmiştir. Klasik üslupta inşa edilen çeş-
menin cephesi kesme taştandır. Bu haliyle 16.-17.
yüzyıla ait olduğu anlaşılan eseri Valide Sultan ihya
ettirmiştir. Kemerin hemen üstünde yer alan mer-
mer kitabenin ortasındaki oval bir çerçeve içinde
Sultan Abdülmecid’in tuğrası bulunmaktadır. Ayna
taşı sade, seki taşları kalındır. Çeşmenin altı beyitlik
tarih kitabesi Ziver Paşa’ya aittir ve ortada yer alan
tuğranın iki yanına ta’lik hatla altışar mısra halinde
yazılmıştır.
Prof. Dr. Haluk Dursun
Sıbyan mektepleri konusunda özellikle
Valide Sultanlar çok etkili olmuşlardır.
Küçük çocukların okuma öğrenmekten
başlayarak ilime yönlendirilmesinde,
maarif konusunda çok etkili olan
kadınlardan bir tanesi de Bezmiâlem
Valide Sultandır. Bezmiâlem Valide
Sultan’ın kamu sağlığına, hıfzıssıhhaya
verdiği önem ile ve dertli, şifa ihtiyacı olan
kişilere şifa dağıtmak üzere şifahanelerin,
bugünkü anlamıyla hastanelerin yapılması
konusunda devlete ön ayak olması ile
diğer valide sultanlara göre farklı bir tarafı
olduğu çok açık bir şekilde görülmektedir.
Valide Sultanların bir diğer hususiyeti
ise su ile ilgili eser bırakmalarıdır. Su
eserlerinde kadınlar büyük bir sayı ile
hep öndedirler. Bu sayı çeşmelerde ve
sebillerde kendini çok gösterir. Valide
Sultanlar arasında Bezmiâlem Valide
Sultan, hem İstanbul çeşmeleri sayısı
bakımından hem de İstanbul dışında
Medine’den Kerbela’ya kadar çeşme
yaptırmak, su getirmek bakımından
çok hizmeti geçmiş kadınlardan biridir.
Özellikle Haremeyn bölgesine Hürrem
Sultan’la başlayan, su götürmek ve bunu
hayrına dağıtmak konusunda çokça
hizmetleri geçmiştir.
Beşiktaş Maçka Valide Çeşmesi / 1839