Basic HTML Version
13
/ Bezmiâlem Aktüel 2019
hücceti gibi kayıtlara da rastlanmaktadır. Evâmir
Defterleri 38 defterden oluşmakta ve H. 1109-1317
(M. 1697-1899) tarihleri arasını kapsamaktadır.
Hüccet Defterleri;
Hüccet defterleri H. 1138-1276
(M. 1726-1860) tarihleri arasında tutulan 6 defterden
oluşmaktadır. Bu defterlerde vakıflarla alakalı
olarak, mahkemelerce verilen hüccet kayıtları
mevcuttur.
İlmühaber Defterleri;
H. 990-1337 (M. 1582-
1918) yılları arasını kapsayan 58 defterden oluşan
İlmühaber defterlerinde, bilgilendirme, izahat, arz
ve rica kayıtları ile beraber vakfiye, vakfiye hülâsası,
ilmühaber kaimesi, tafsil kaydı, tevcîh kaydı, tezkire,
hüccet, ariza, maruzat, hatt-ı hümâyun, telhis,
tezkire, nizamnâme, muhasebe ve tamir kaydı gibi
belgeler de bulunmaktadır.
Şurût ve Berevât Defterleri;
Defter başlıklarından
anlaşıldığı üzere şurût (şart çoğulu) ve berevât
(berât çoğulu) defterlerinde, vakıf şartlarında
gerçekleştirilen değişme ve güncellemeler ile
vakıf vazifelilerinin atamaları neticesinde verilen
berat kayıtları yer almaktadır. Bu fon H.1128-
1281 (M.1716-1865) tarihleri arasını kapsayan 21
defterden oluşmaktadır.
İcâre Defterleri;
İcâre defterleri, H.1083-
1323
(M.1673-1906)
tarihleri
arasını kapsayan 19 defterden
müteşekkildir. Bu defterlerde
çeşitli vakıflara ait akarların
kiralama
bilgilerine
(taşınmazın yeri, kira bedeli
ve hangi vakıftan olduğu
vs.) dair kayıtlar mevcuttur.
Ferâğ ve İntikâl Harç
Defterleri;
7 defterden oluşan
Ferâğ ve İntikâl Harç defterleri
H.1261-1297
(M.1845-1880)
tarihleri arasını kapsamaktadır. Bu
defterlerde çeşitli vakıflara ait akarların
el değiştirmesi ve satılması gibi kayıtlar mevcuttur.
Belgeler genel itibariyle tapu senetlerine benzerlik
göstermektedir.
Temessük Defterleri;
Temessük, lugatta “tutunma,
yapışma, sarılma” anlamında kullanılan bir kelime
olup, vakıf ıstılâhındaevkâfmemurları vemütevelliler
tarafından vakıf taşınmazların tasarruf, intikal veya
ferâğına dair verilen oluşturulan belgelerdir. Bu
bağlamda defterlerde kronolojik olarak tutulan
vakıf temessük kayıtlarının tapu senetlerinin önceki
halleri oldukları söylenebilir.
Musakkafât Defterleri;
Musakkafât, sakf (dam,
çatı) sözcüğünden türeyen musakkaf (çatılı,
örtülmüş) sıfatının çoğul olarak kullanılmak
suretiyle, vakıf literatüründe gelir getirici mahiyette
olan vakıf akârları (ev, han, kervansaray, konak,
hamam, değirmen, dükkân, imalathane, pazar yeri,
çardak vs.) yapıları ifade eden bir kavram olarak
kullanılagelmiştir. H.1089-1293 (M.1679-1877)
yılları arasına ait 10 defterden oluşan Musakkafât
Defterleri’nde çeşitli vakıflara ait akârların yerleri,
sınırları, işletim şekli, kira bedellerine dair kayıtlar
bulunmaktadır. Bazı defterlerde icare, temessük,
ferâğ ve intikâl kayıtları bulunsa da musakkafât
kayıtlarının çoğunlukta olması sebebiyle bu defterler
Musakkafât Defterleri olarak değerlendirilmiştir.
Mukâtaa Defterleri;
Mukâtaa defterleri H.1050-
1330 (M.1640-1911) yılları arasını kapsayan 88
defterden müteşekkildir. Bu defterlerde vakıf
mukâtaalarına dair kayıtlar mevcuttur. Defterlerin
bazıları ise padişah ve hanım sultanların vakıflarına
ait mukâtaa ve haslardan oluşmaktadır.
Tahrir Defterleri;
Tahrir Defterleri,
padişah ve hanım sultan vakıflarına
ait
mukâtaa
ve
haslarda
serbestiyet üzere yerleşen
reayanın (ahalinin) kayıtlı
olduğu defterlerdir.
Muhâsebe
Defterleri;
Muhâsebe defterleri H.1073-
1339 (M.1662-1921) tarihleri
arasını kapsayan 101 defterden
ve bu defterlerin içinde bulunan
toplam 7982 adet vakıf kaydından
oluşmaktadır.
Teberrükât Defterleri;
Cami, mescit, tekke ve
türbelere, vakıf kurucuları veya hayır sahibi kişiler
tarafındanhayrâtındevamlılığı amacıyla vakfedilmiş;
Mushaf-ı Şerîf, Kur’ân cüzü, yazma eser, sakal-ı
şerif, Kâbe örtüsü, halı, kilim, minber/kürsü örtüsü,
şal, kapı perdesi, şamdan, şamdan mumu, avize,
kandil, rahle, kürsü, saat, gülâbdan, buhurdan