Basic HTML Version
4
BezmiâlemAktüel 2014 / 4
Hatta kendini o kadar bu işlere adamış ki vefatında
herhangi malı mülkü kalmadığı gibi çok miktarda
borç da bırakmıştır. Bu borçların tamamı onun ya-
rım kalan hayratına ait borçlardır. Bu yüklü borçla-
rın baş örneği de Dolmabahçe Cami-i Şerifi inşaatı
sebebiyle müteahhide olan borçlarıdır. Vefatından
sonra bazı alacaklarının da yine başka başka hay-
rata tahsis edildiği görülmektedir ki bunun en meş-
hur örneği de Ortaköy Cami’ne yapılan bağıştır. Yani
kısaca Bezmiâlen Valide Sultan vefatıyla da hayır
hasenat yapmaktan geri kalmamış “amel defteri hiç
kapanmamış” müstesna bir insandır.
Bezmiâlem Vâlide Sultan, bizim kültürümüzde
sözü çok edilen “devlet baba” tabirinin kadınlara
mahsus biçimi ile tam bir
“devlet ana”
dır. Onu
kısaca da olsa biraz tanıttıktan sonra esas konu-
muza geçmek istersek Bezmiâlem Valide Sultan
tahminen 1795 veya ona yakın bir tarihte doğmuş,
Gürcü asıllı olduğu tahmin edilen bir hanımdır.
Sultanahmed’de vaktiyle yaptırdığı ama bugün
yok olan Üçler Çeşmesi adlı çeşme kitabesinden
anlaşıldığı üzere valide sultanın önceleri üç erkek
evladı olmuş bunlardan Ahmed ve Mehmed küçük
yaşta, Abdülhamid ise 13 yaşında vefat etmişler-
dir. En küçük ve dördüncü oğlu ise Sultan Abdül-
mecid (1823-1861)’dir.
Bezmiâlem Vâlide Sultan akıllı, tedbirli, şefkatli ve
çok cömert bir kadın, dünyevî hırs ve gösterişler-
den kendini alıkoymaya muvaffak olmuş seçkin bir
kimseydi. Bu özellikleriyle, Osmanlı tarihinde entri-
ka ve desiseler yüzünden birçok fecaate sebep olan
bazı kadınlardan tamamen ayrı bir şahsiyete sahipti.
Oğlu Abdülmecid Han’ın gösteriş ve israf iptilasına
epeyce engel olabilmiş, gerektiğinde devlet işlerin-
de de ona yardımcı olmuş, fakat mevkisini hiçbir
zaman kötüye kullanmamıştır. Abdülmecid’in sal-
tanatı sırasında kendisine tahsis edilen gelirlerini
fakirleri doyurmak, ihtiyaçlarını gidermek, rahmet
ve şükranla anılmasına vesile olacak pek çok hayır
eserinin yaptırılmasında kullanmıştır. Bu arada bir-
çok tarikat erbabını gözetmiş, tekke ve dergâhlara
büyük ölçüde bağışlarda bulunmuştur. Mahalle ara-
larında dolaşarak muhtaçlara bizzat yerinde yardım
etmesi, fakir kızları evlendirmesi, borçluların borç-
larını ödemesi, onun ince ruhunun, şefkat ve mer-
hamet dolu kalbinin eserleridir.
1
BEZMİÂLEM VALİDE SULTAN’IN
BİLİNMEYEN HAYRATI
Öğr. Gör.
Talip MERT
Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi
Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
Geçmişi çok eski olmak-
la beraber Osmanlı tarihi
boyunca başta saray olmak üzere pek çok
devlet adamı veya onların aile mensupları
veya hayırsever pek çok kişiler tarafından
yaptırılmış, topluma adanmış hayrat vardır.
Bugün bu hayratın haddi hesabı da tam ola-
rak bilinmemektedir. Burada sözü edilecek
Bezmiâlem Valide Sultan ise bu hayır sahip-
lerinin en başında gelenlerdendir. Bezmiâ-
lem Valide, on dört sene devam eden valide
sultanlık makamını, bu makamın verdiği bü-
tün hak ve yetkileri âdeta baştan sona hayra
hasenâta adamış bir hayırseverdir.