Basic HTML Version
10
BezmiâlemAktüel 2014 / 5
Cami, çeşme, köprü, hastane gibi eserleri ve manevî
hayatımıza destek faaliyetlerinin yanında eğitim ve öğ-
retimin ne kadar önemli olduğunun şuurunda olarak
birçok mektep de yaptırmış, bu müesseselerin akarla-
rıyla, kendi kendine yetebilir hale getirmiştir.
Valide Sultan’ın yaşadığı devir devletimiz açısından
yenilikler, reformlar, ıslahat faaliyetleri çağıdır. Bu
yenilikler arasında mektepleşme, modern mektepler
kurma çalışmaları da vardır. İşte Valide Sultan da ye-
nileştirme çalışmaları içinde yer almış, öncülük etmiş,
sıbyan mekteplerinin yanı sıra Sultan Mahmud türbe-
sinin arkasındaki Esma Sultan Sarayı arsasına abidevî,
kâgir bir bina yaptırmış, bu yapılan binaya Valide Mek-
tebi ismi verilmiştir. Bu binanın türbedar/Valide mek-
tebi sokağında bulunan giriş kapısının üstünde Ab-
dülmecid Han’ın tuğrası vardır. Kitabede Bezmiâlem
Valide sultan tarafından yaptırıldığı belirtilmiştir. Tarih
ise 1266/1850‘dir.
Mektep Avrupa’daki liselere benzeyen, Saray ve Babıa-
li’ye memur, darülfünuna öğrenci yetiştirecek bir ku-
rum olarak planlanmış ve hayata geçirilmiştir.
Valide Mektebi, Osmanlı devrinde planı mektep olarak
çizilen, bu plan doğrultusunda inşa edilen ilk büyük bi-
nadır. Ayrıca ilk sivil lise olma vasfını da taşımaktadır.
Mektep, 7 cemaziyelahir 1266/ 28 Nisan 1850 tarihinde
Abdülmecid Han ve devlet ricalinin iştirakiyle, mera-
simle öğretime başlamış; açılış konuşmasını da devrin
sadrazamı Mustafa Reşid Paşa yapmıştır. Açılışa Padi-
şah, oğlu Murad ve kızı Fatma ile gelmiş, sembolik ola-
rak bu yeni okula kayıtları yapılmıştır. Padişah’ın kendi
çocuklarını bu okula kaydettirmesi, bu yeni mektebe
ne kadar değer verdiğini ve ahaliye örnek olduğunu
bize göstermektedir.
Sonraki zamanda, mektebin açılışına ve kayıt şartla-
rına dair Takvim-i Vekayi’de uzun bir haber neşredil-
miştir. Bu haberde mektebin Sultan Mahmud türbesi-
nin yanında olduğu, binanın ihtişamı ve büyüklüğünün
hayret uyandırdığı, muallimlerin, hademelerin çoklu-
ğu, burada hem fen hem de maarif derslerinin verile-
ceği, buradan mezun olanların resmi dairelere memur
olarak alınacakları veya darülfünuna hazırlık olacağı,
rüşdiye mezunu olmadığı için imtihanla talebe alına-
cağı bildirilmektedir. Bu imtihana müracaat edenlerin
kıraat, tecvid, ilmihal, namaz sureleri, Avamil ve İzhar
risaleleri, imlâ ve inşâ, hesap ve coğrafya okumuş,
rüşdiye, adliye ve ulum-ı edebiye mektepleri talebe-
leri arasından seçilecekleri; imtihanda herkese eşit
muamele yapılacağı, ders programının bir nizamname
hazırlanarak tespit edileceği, üç yıllık bir eğitimi kap-
sadığı, mezun olanlara Meclis-i Maarif şahadetname-
si (diploma) verileceği, şahadetname alanların başka
hiçbir imtihana girmeden Saray ve Babıali kalemlerine
kabul edilecekleri, bu programın aynı şekilde Mekteb-i
Adliye’de de tatbik edileceği bildirilmiştir.
BEZMİÂLEM
VALİDE MEKTEBİ
Bezmiâlem Valide Sultan, dirayetiyle, hayırseverliğiyle, memle-
ket severliğiyle, iffetli, dürüst ve diğergâm yaşantısıyla temayüz
etmiş çok önemli bir tarihî şahsiyettir. Onun hayatı ve eserleri,
sadece tarihimiz ve toplumumuz için değil, bütün Müslüman toplumlar ve onların
tarihleri için de parlak sayfalarından birini teşkil etmektedir.
Yrd. Doç. Dr.
Mehmet Emin AGAR
Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Öğretim Üyesi