Basic HTML Version
BezmiâlemAktüel 2015 /
55
Amerikalı bir çocuk psikiyatristi tarafından 1943 yılın-
da tanımlanan otizm; sosyal, sözel ve sözel olmayan
iletişim ve dil gelişimine yönelik yaygın bir gelişimsel
bozukluk olarak kabul edilmektedir. Otizmlilerin temel
problemleri şunlardır:
•
Duyu bütünlüğü zayıftır.
•
Bir ya da iki kişi dışında diğer insanlarla iletişimi
eksiktir.
•
Kendi dünyasındadır ve diğer insanlar tarafından
bu iç dünyaya girebilmek zordur.
•
Konuşmayı öğrense bile sınırlı kullanır, kelimelerin
söylenişi doğrudur, ancak eksik ve monoton bir ses
tonu ile konuşur.
•
Duygusal sorunları vardır; bazen ne sevgi ne korku
ifadeleri vardır, bazen de aşırı saldırgan olup ısırma
davranışları gösterir.
Otizmde belirgin sorunlar, çocukluk rollerinin yapıla-
maması, normal hareket ve aktivite deneyim eksikliği,
işlevlere etkin katılamama, yaşıtlarıyla oynayamama
ve okuldaki arkadaşlarının yaptıklarını yapamamadır.
Bu çocuklarda duygusal açıdan iletişim, oyunlara ka-
tılma, üzüntü duyma eşiği, dikkat, ısrarcılık, kararlılık,
bağımsızlık ve emir alma gibi benlik işlevleri değer-
lendirilmelidir.
Otizmde üzerinde durulması gereken önemli duyular,
denge (vestibular), dokunma (taktil), pozisyon/hare-
ket (proprioseptif), işitme, görme ve tat duyularıdır.
Otizmli çocuklarda bu duyular artmış ya da azalmıştır,
dolayısıyla aynı tanıyı almış olsa bile her bir çocukta
farklılıklar görüleceği bilinmelidir. Şimdi kısaca bu du-
yuların artması ya da azalması durumlarında nelerin
ortaya çıktığına bir bakalım: Denge sisteminde azal-
mış cevaplar, zayıf denge, zayıf koordinasyon, kendi
etrafında dönme, zıplama ve dik pozisyonda kalmayı
isteme ile kendini gösterir. Artmış cevaplar ise hare-
ket korkusu, arabada/otobüste davranış sorunları,
çok durağan olma, geriye doğru veya yukarıdan aşağı
hareketlerde gerginlik ile fark edilir. Dokunma siste-
minde azalmış cevap var ise her şeye dokunma, tüm
işlerde ellerin ve parmakların eylemlerini gözler ile
takip ihtiyacı, küçük nesnelerle oynama ve nesnele-
rin ağıza götürülmesi söz konusudur. Artmış cevapta
ise ani hafif dokunuşlardan kaçınma, fazla miktarda
sıkıştırılma ihtiyacı ve bu nedenle de ağır cisimler al-
tında bulunma isteği, yiyeceklerde seçicilik, düşme,
çarpma davranışları, banyo yapma ve saç kestirme
gerginliği görülür.
Pozisyon/hareket sistemi azalmış cevabı bulunan
çocuklarda itme, çekme, vurma, çarpma gibi duyu
uyarısı gereksinimi, konuşma akıcılığında zayıflık, çok
kaba oyunları yeğleme ve baş üzerine bastırılma ge-
reksinimi vardır. Artmış cevabında ise gerilim ve sert
hareketler mevcuttur. İşitsel sistem azalmış ceva-
bında, gürültüden hoşlanma, kendi kendine gürültü
yapma, hemen yanındaki gürültüye cevap vermeme,
duymuyor gibi görünme ile karşılaşılırken artmış ce-
vabında kulaklarını kapatma, gürültü karşısında geri-
lim, gürültülü yerlere gitmekten kaçınma ve başında
hissettiği sesler nedeniyle yiyecek seçiciliği belirgin-
dir. Görsel sistem azalmış cevabında cisimlere çok
yoğun bakışlar, ışıklı, parlak, renkli nesnelere dikkat,
artmış cevapta ise gözleri kapama, loş ışıkları tercih
etme, kendi görme alanı dışındaki eylemlere ilgisizlik
ve parlak ışıklı ortamdan kaçınma vardır. Tat ve koku
sisteminin azalmış cevabında güçlü tat ve kokulu ci-
simlere ilgi, her şeyi koklama ihtiyacı, artmış ceva-
bında ise güçlü tatlı ve kokulu cisimlerden kaçınma,
hemen yanındaki güçlü kokuları hissettiğinde gerilim
ve kokulu yiyecekleri tatmaktan kaçınma görülür.
Otizmde görülen denge problemlerine yönelik silindir
benzeri yer minderleri içinde dönme ve baş kontro-
lü çalışılabilir. Top üzerinde yüzükoyun öne-arkaya
çalışma, trambolin, paraşüt etkinlikleri ve salıncak
kullanılabilir. Çocuğun üzerine çarşaf örtülüp açıla-
rak vücut imajı geliştirilebilir. Dokunma uyarıları için
pudra, krem, tıraş köpüğü gibi materyaller ile çocu-
ğun el, ön kol, ayak veya karın bölgesine dokunma
çalışılır. Çocuktan bir tabak içinde fasulyeler arasına
saklanan oyuncağı bulması istenebilir. İçi su dolu bir
kap içindeki küçük top ve buz parçaları ile oynanabi-
lir. Oyun hamuruna elinin şekli çıkartılıp hamur farklı
vücut bölgelerine dokundurulabilir. Dondurma ve buz