Basic HTML Version
20
/ BezmiâlemAktüel 2017
Notanın kullanılmadığı ve güfteli beste türlerinin
ağırlıkta olduğu bir musiki dünyası olan Osmanlı’da
musikişinaslar, melodisini ezbere bildikleri eserlerin
güftelerini, tertib etmiş oldukları güfte defterlerine
müracaat ederek hatırlarlardı. Bu defterlere “güfte
mecmuası” denmekteydi ve bunlar şahsî cep defteri
mahiyeti gösteren bir çeşit akıl defteriydiler. Tarihî
süreçte, musiki çeşitlendikçe ve çok farklı beste
türleri üzerinden ifade edildikçe pek çok çeşit güfte
mecmuası ortaya çıktı. Bunlardan, içinde sadece
ilâhîler bulunanlar, sadece Mevlevî âyîn-i şerîflerini
içerenler, bazen de mîrâciye, mevlîd, şuğl gibi dinî
beste türlerinin güftelerini barındıranlar olduğu gibi, dinî
olmayan, fasıl musikisine ait (kâr, nakış, savt, beste ve
semâî gibi beste türleriyle yapılan fasıl) fasıl mecmuaları
ile şarkı mecmualarına sıkça rastlanmaktadır. Hem
Türkiye’deki kütüphanelerde hem de koleksiyonlarında
Türkçe yazmalar bulunan dünya kütüphanelerinde
bu mecmualardan yüzlercesine, hattâ binlercesine
ulaşılabilmektedir.
Osmanlı’nın seçkin kültür muhit ve mahfillerinin
ekseriya İstanbul’da bulunması hasebiyle bu
mecmualar, en fazla olarak İstanbul kütüphanelerinde
bulunabilmektedir. Başta Süleymaniye ve İstanbul
Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi olmak üzere
pek çok yazma eser kütüphanesinde bu yazmalar,
metodik bir ciddiyetle tedkîk edilmeyi beklemektedir.
2014 yılında yüksek lisans tezi olarak “İstanbul
Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’ndeki Musiki
Yazmalarının Kataloğu”nu hazırlamıştım. Bu katalog
daha sonra yaptığım pek çok ilâve ve zenginleştirme ile
kitapolarakbasıldı. Bukitapta, incelediğim8500 yazma
arasından doğrudan musiki yazması olan veya içinde
musikiye dair kısım bulunan 383 yazmayı ele aldım.
Bunlar arasında daha önce varlıklarından bile haberdar
olunmayan pek çok kıymetli yazma bulunuyor. Itrî,
Hâfız Post, Sultan II. Mahmud, Kazasker Mustafa İzzet
Efendi, Ebûbekir Ağa, Hekimbaşı Abdülaziz Efendi gibi
pek çok meşhur bestekâr ve musikişinasın kendilerine
ait güfte mecmualarının yanı sıra pek çok müzik teorisi
kitabı (edvar yahut metot kitapları), nota defteri vs. bu
kütüphanede muhafaza ediliyor. Âdetâ samanlıkta
iğne aramak kadar zor bir uğraş olan musiki tarihimizi
Bezmiâlem Valide Sultan’ın saatine yazılmış ve belki de yüz elli yılı
aşkın bir zamandır bestesi kaybolmuş olan güfte devrinin musiki
üslûbu düşünülerek yeniden elbiselendirildi.
BEZMİÂLEM’İN SAATİNE
SÖYLENEN ŞARKI
YENİDEN HAYAT BULDU
ARŞ. GÖR. HARUN KORKMAZ /
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ENSTİTÜSÜ