Basic HTML Version
Bezmiâlem Aktüel 2019 /
27
HMPC değerlendirmesi sırasında bu ilaçlarla ilgili
herhangi bir yan etki bildirilmemiştir. Ülkemizde
yukarıda EMA tarafından kullanımı onaylanan 4
türden üçü
S. scardica, S. raeseri
ve
S. syriaca
yetişmektedir, fakat halk arasında daha çok
kullanılan türler
S. congesta ve S. caesera
bitkileridir.
Sideritis
türleri, halk arasında yara iyileştirici, ülser
ve diğer gastro-intestinal rahatsızlıklara karşı da
kullanılmaktadır. Türkiye’de
Sideritis
türlerinin
bu ve benzer aktivitelerini araştıran çalışmalar
son 10 yılda artmıştır. Midevi ve yara iyileştirici
özelliklerinin yanı sıra hem antibakteriyel hem de
antiviral özellikler gösteren bazı etkili bileşikleri,
yani sekonder metabolitleri sayesinde
Sideritis
türleri üzerindeki araştırmalar gittikçe daha da
önem kazanmaktadır. Ayrıca, grubumuzun yanı
sıra, diğer bazı araştırıcılar da son yıllarda
Sideritis
türlerinden hazırladıkları ekstre ve saf bileşiklerin
hafızayı güçlendirici, nöroprotektif, demans ve
Alzheimer gibi rahatsızlıklardaki etkilerini
in vitro
ve
in vivo
çalışmalarla araştırmaktadırlar. Bazı
Sideritis
ekstreleri, özellikle uçucu yağları, gıdalarda
tatlandırıcı ve koku verici olarak kullanılmasının
yanı sıra kozmetik ve parfümeri endüstrisinde
de kullanılmaktadır. Hatta antioksidan etkili ve
serbest radikalleri yakalayıcı bileşiklerin Alzheimer
hastalığını yavaşlatacağı ve progresini iyileştireceği
ve de nöronal dejenerasyonu minimize edeceği
pek çok araştırma ile belirlenmiş olduğuna
göre
Sideritis
türlerinin antioksidan etkilerini
flavonoid ve fenilpropanoid glikozitleri (başlıca
verbascoside), antikolinesteraz etkilerini ise ent-
kauren diterpenleriyle (başlıca 7-epicandicandiol)
gerçekleştirdiği sonucuna varabiliriz.
Nitekim, son yayınlardan birinde
Sideritis
scardica
bitkisinden hazırlanan su, metanol ve etanol
ekstrelerinin rat beyin sinaptozomlarında serotonin,
noradrenalin ve dopaminin geri alımı ve insan JAR
(plasental koryokarsinom) hücrelerinde ise sadece
serotonin geri alımı araştırılmıştır. Alkol ekstrelerinin
su ekstrelerinden daha etkili (EC
50
= 30–40 μg/mL) ve
metanol ekstresinin ise insan serotonin transporter
inhibisyonunda etanol ekstresinden çok daha güçlü
inhibisyon yaptığı (EC
50
= 1.4 μg/mL) belirlenerek
S. scardica
ekstreleri üçlü monoamin geri alım
inhibitörleri olarak sunulmuş, bu ekstrelerin major
depresyon, anksiyete, dikkat eksikliği hiperaktivite
ve nörodejeneratif hastalıklar ile ilişkili mental
bozukluklarda kullanılabileceği önerilmiştir.
Anadolu’nun 39 endemik
Sideritis
türünden çoğunu
kapsayan 20 yıllık fitokimyasal araştırmalarımızda
pek çok türünün ent-kauren diterpenlerce
zengin olduğunu izledik ve bazı türlerde linearol,
siderol, sideridiol ve sidol diterpenlerin her biri
kuru bitkiden, %1-%0.1 oranında elde edilmiştir.
Bitkilerdeki sekonder metabolitlerin yüzde veriminin
genelde %0.1-%0.01 olduğu düşünülürse bu
verim oldukça yüksektir. Dolayısıyla bu değerli
bitkilerin gıda takviyesi ve hatta bitkisel ilaç olarak
değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca,
Sideritis
bitkileri fenolik bileşikleri de kayda değer bir yüzdeyle
taşımaktadır. Bu nedenle ülkemizin bu zenginliğini
ürüne dönüştürmek amacıyla Eczacılık Fakültesi ve
Fitoterapi Merkezimizin laboratuvarlarını kullanarak,
yürütücüsü olduğum bir TAGEM-15/Ar-Ge 54 projesi
ve doktora tezi çalışması “İki endemik
Sideritis
türü
üzerinde fitokimyasal ve biyoaktivite çalışmaları”
kapsamında
S. congesta
türünü taşıyan kombine
bitkisel bir preparat hazırlayarak Prof. Dr. Murat
Kartal Hocamızla birlikte üniversitemizin bitkisel bir
ürünü haline getirdik.
1.
Tunalier, Z., et al., Antioxidant Properties
and Phenolic Composition of
Sideritis
Species,
Chemistry of Natural Compounds,
2004
. 40(3): 206-210.
2.
González-Burgos, E., et al.,
Sideritis
spp
.:
Uses, Chemical Composition and
Pharmacological Activities-A review,
Journal of Ethnopharmacology,
2011
. 135: 209-225.
3.
Topcu, G., et al., Diterpenes from
Sideritis
trojana, Natural Product Letters,
2002
. 16: 33-37.
4.
Ertas, A., et al., Antioxidant and
Anticholinesterase Activity Evaluation of
Ent-Kaurane Diterpenoids from
Sideritis arguta,
Journal of Natural Products,
2009
. 72: 500-502.
5.
Topcu, G., et al., Ent-kaurane Diterpenoids
Isolated from
Sideritis congesta,
Phytochemistry Letters,
2011
. 4: 436-439.
KAYNAKLAR