Basic HTML Version
10
/ Bezmiâlem Aktüel 2019
Arşivde bulunan vakfiyeleri ise şu dört grup
şeklinde tasnif edebiliriz.
1. Osmanlı devrinden önceki vakfiyeler,
2. Osmanlı devrine ait vakfiyeler,
3. TBMM Hükümeti ve Türkiye Cumhuriyeti devri
vakfiyeleri,
4. 1926-1967 tarihleri arasında Medeni Kanun’a
göre kurulan tesis senetleri ile 1967 tarihinde kabul
edilen 903 sayılı kanun hükümlerine göre kurulan
vakıflara ait vakıf senetleri.
Türkiye’nin en önemli arşivlerinden birisi de
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşividir. Vakıflar
Genel Müdürlüğü Arşivi ile ilgili hangi bilgileri
aktarabilirsiniz?
Belirttiğiniz gibi günümüzde Türkiye’de bulunan
en önemli arşivlerden birisi de, Selçuklu,
Osmanlı ve Osmanlı hinterlandında kurulmuş
diğer medeniyetlere ait başta vakfiye olmak
üzere vakıflarla ilgili çok sayıda defter ve belgeyi
bünyesinde barındıran Evkaf Nezaretinden Vakıflar
Umum Müdürlüğüne ve oradan da 1936 yılında
Ankara Vakıflar Genel Müdürlüğüne tevarüsen
intikal eden Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşividir.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, toplamda 39 farklı
fon adı altında 8317 defter ve 1.000.000’un üzerinde
Osmanlıca varak halinde evrakıyla ülkemizin
en önemli arşivlerinden birisi olup, Selçuklu,
Beylikler ve Osmanlı dönemleri ile ilgili olarak dini
hayat, eğitim, sağlık, sosyal hizmetler ve kültürel
müesseselerle ilgili çalışma yapacaklar için en
önemli kaynakların yer aldığı bir arşivdir.
Vakıflarla İlgili Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi
haricinde nerelerde belge bulunmaktadır?
Vakıflarla ilgili gerek vakfiye gerekse muhtelif
vakıf belgelerinin Türkiye’de muhtelif arşivlere
dağıldığını görmekteyiz. Başta Vakıflar Genel
Müdürlüğü Arşivi olmak üzere Osmanlı Devletinin
yönetim merkezi olan Topkapı Sarayı Arşivi,
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı,
Yazma Eserler Başkanlığı ve bağlı kütüphanelerde
çok sayıda vakfiye ve vakıf belgesi bulunmaktadır.
Bunun sebebini ise bu kurumların tarihçelerine
bakmak ortaya koyacaktır. Özellikle Devlet Arşivleri
Başkanlığı bünyesinde bulunan Osmanlı Arşivleri
“Hazine-i Evrak”ın bir nevi devamı niteliğinde
olup, burada vakıflarla ilgili fonlar haricinde hemen
hemen her fonda vakıflarla ilgili arşiv belgelerine
rastlanılmaktadır.
Topkapı
Sarayı
yukarıda
belirttiğimiz üzere Devletin yönetim merkezi olup,
özellikle denetimi ve yönetimi Darussaade Ağaları
(Haremeyn Nezaretine), Babussaade Ağaları/Kapı
Ağası, Şeyhulislamlık gibi makamlara meşrut olan
vakıflara ait vakfiye, muhasebe kaydı, tevcih, berat
gibi vakıflarla ilgili çok sayıda defter ve belgeyi
bünyesinde barındırmaktadır. Yazma Eserler
Başkanlığı bünyesinde bulunan kütüphanelerin
neredeyse tamamı vakıflar yoluyla vücuda gelen
kütüphaneler olup, buralarda da çok sayıda vakfiye
ve vakıf belgesine rastlanıldığı gibi, 1936 tarihinde
kütüphanelerin Evkaf Umum Müdürlüğünden
alınarak Maarif nezaretine bağlanması üzerine cami
ve medreselerde bulunan çok sayıda yazma eser
de 1926-1950 yılları arası söz konusu kuruma bağlı
kütüphanelere nakledilmiştir.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde hangi tür
defterler ve belgeler yer almaktadır, bu konuda
biraz bilgi verebilir misiniz?
Vakfiye Defterleri; Vakıflar Genel Müdürlüğü
Arşivinin en önemli fonu olup, vakfiye defterleri
kendi aralarında; Mücedded Anadolu, Haremeyn,
Haremeyn Mukataa, İstanbul, Küçük Evkâf, Rumeli
veMüstakil Vakfiye defterleri şeklinde tasniflidir. Söz
konusu defterlerde 27.419 adet vakfiye kayıtlıdır.
Vakıf Hazîne (Atîk) Defterleri;
Vakıflar Genel
Müdürlüğü Arşivi’nin en önemli defter fonlarından
birini teşkil eden “Hazîne” yahut diğer adıyla
“Atîk” Defterleri, yalnızca VGMA’da bulunan